- ΑΤΥΧΗΜΑ Ή ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ

Ένα ατύχημα, είναι ένα δυσάρεστο συμβάν με μόνο υλικές ζημιές ή ελαφρές σωματικές βλάβες, ενώ σ’ ένα δυστύχημα υπάρχουν σοβαρές σωματικές βλάβες ή και θάνατος.

Όπως και να έχει πάντως, και οι δύο λέξεις έχουν μέσα το συνθετικό «τύχη», που όμως είναι παραπλανητικό!

Και είναι παραπλανητικό, γιατί τίποτα (ή σχεδόν τίποτα) δεν είναι τυχαίο, και αν ψάξουμε αρκετά παραπίσω τους παράγοντες που συνέβαλαν σ’ ένα ατύχημα, θα διαπιστώσουμε ότι κάπου «έβαλε το χέρι του» ο ανθρώπινος παράγοντας, είτε με κάποια ενέργειά του, ή με παράλειψή της.
Στην Ελλάδα 6000 άτομα κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους ή τραυματίζονται σοβαρά σε ατυχήματα κάθε είδους (τα περισσότερα βέβαια τροχαία), και αν αναλογιστούμε την πορεία της ζωής μας, οι περισσότεροι θα θυμηθούμε τουλάχιστον μία περίπτωση για την οποία μπορούμε να πούμε ότι σήμερα ζούμε από σύμπτωση.

Τα ατυχήματα συμβαίνουν για δύο βασικούς λόγους.

Είτε επειδή δεν γνωρίζουμε κάτι, είτε επειδή παρόλο που το γνωρίζουμε, εκτιμούμε ότι οι πιθανότητες να πάει κάτι στραβά είναι πολύ λίγες και παίρνουμε το ρίσκο.
Το τελευταίο έχει σχέση με την υπερεκτίμηση των ικανοτήτων και δυνατοτήτων μας, της μειωμένης συγκέντρωσης της προσοχής μας εξαιτίας φαρμάκων, κούρασης, προβλημάτων που μας απασχολούν, αλλά και ενασχόλησης με κινητά τηλέφωνα κλπ.

Κάπου ενδιάμεσα υπάρχουν και οι περιπτώσεις της ελλειπούς επικοινωνίας και της κακής συνενόησης.

Η απόσπαση της προσοχής του οδηγού, παραμένει ένας από τους βασικότερους παράγοντες οδικών ατυχημάτων.

Εάν δεν γνωρίζουμε τους κινδύνους από κάποια δραστηριότητα, είναι προφανές ότι πρέπει να τους μάθουμε πριν καταπιαστούμε με αυτή, και μόνο στα παιδιά δικαιολογείται η άγνοια επειδή οι γνώσεις τους εξαρτώνται από τους ενήλικες.

Όμως όταν οι ενήλικες εξαρτούν την ασφάλειά τους από την τύχη, έστω και κατά ένα μικρό ποσοστό, είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή αργά ή γρήγορα θα ξεμείνουν απ’ αυτή.

Εδώ να σημειώσουμε ότι η αμέλεια ή η άρνηση να εφαρμόσουμε γνωστούς κανόνες ασφάλειας, έχει συνήθως βαθύτερες ρίζες όπως: 

- Στην έμφυτη αισιοδοξία μας (δεν θα συμβεί σ’ εμάς)

- Ή και το αντίθετο, στην έμφυτη μοιρολατρία μας (αν είναι να σου τύχει...) 
- Στη macho νοοτροπία, που συνδέει την προφύλαξη με τη δειλία και επιβραβεύει τη ριψοκίνδυνη και εγωϊστική στάση (πχ ανδρικό άρωμα egoiste, ανεύθυνα παράτολμη οδήγηση από τους "ήρωες" στις κινηματογραφικές ταινίες κλπ).  
- Στη βιασύνη και στην προσήλωση μόνο στο αποτέλεσμα.
- Στην αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας των οδηγιών και των κανόνων, καθώς και των προθέσεων και ικανοτήτων των συντακτών τους.

(Σχετικά με το τελευταίο, που μάλλον να κρατάει από την ...Οθωμανική κατοχή, ατυχώς υπάρχουν παραδείγματα που παρότι αποτελούν εξαιρέσεις προσφέρουν τροφή στη νοοτροπία αυτή, όπως για παράδειγμα κάποια αψυχολόγητα χαμηλά όρια ταχυτήτων, που μπορεί να αποτελέσουν άλλοθι για την αμφισβήτηση όλων των ορίων).

 

Γι’ αυτό βλέπουμε συχνά πολύ επικίνδυνα σπορ (όπως ο αλεξιπτωπισμός ή οι αγώνες αυτοκινήτου) να μην έχουν πολλά ατυχήματα, επειδή όταν ο κίνδυνος είναι εμφανής και η αντιμετώπιση σοβαρή, υπάρχουν και λαμβάνονται τόσα μέτρα προστασίας που τον ελαχιστοποιούν.

Από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι αυτό του Μ. Σουμάχερ, που χωρίς να έχει υποστεί κάποιο σοβαρό τραυματισμό στους πολλούς αγώνες F1 που έλαβε μέρος, είχε ένα σχεδόν θανατηφόρο ατύχημα κάνοντας σκί.

6 στα 10 ατυχήματα εφήβων με αυτοκίνητο, αφορούν απόσπαση της προσοχής

Σήμερα, υπάρχει η γνώση και η τεχνολογία να γνωρίζουμε με λεπτομέρειες τους κινδύνους, ώστε να προστατευόμαστε επαρκώς στις διάφορες δραστηριότητές μας, οπότε είναι κρίμα να τις αφήνουμε αναξιοποίητες.

Γεγονός είναι ότι το ρίσκο είναι «διεγερτικό» για τον άνθρωπο, και αυτό φαίνεται από την ενασχόληση με τα σπορ, τα τυχερά παιχνίδια και γενικά την αναζήτηση των ορίων μας.

Ακόμα, το ρίσκο γενικά σχετίζεται με την καλύτερη ανταμοιβή, από την προϊστορική ακόμα εποχή (κυνήγι), μέχρι σήμερα (αθλητισμός, επιχειρήσεις).
 Όμως είμαστε διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουμε μόνο μέχρι εκεί που νομίζουμε ότι ελέγχουμε την κατάσταση και δεν κινδυνεύουμε πραγματικά, αλλά το θέμα είναι ότι το όριο αυτό είναι συχνά δυσδιάκριτο και εξαρτάται και από παράγοντες έξω από εμάς.

 Κανείς μοτοσυκλετιστής δεν διανοείται (ούτε του επιτρέπεται) να πάρει μέρος σε αγώνες χωρίς πλήρη προστασία, οπότε οι πτώσεις είναι περισσότερο θεαματικές παρά επικίνδυνες.

Πολλές φορές μια έξυπνη πινακίδα έχει καλύτερο αποτέλεσμα από τις τυποποιημένες, επειδή την προσέχουμε περισσότερο (επάνω και κάτω).

Ένα αυτοκίνητο 1500 kg που κινείται με μόλις 30 χλμ/ω, έχει την ίδια κινητική ενέργεια με τη σφαίρα ενός πολεμικού όπλου. Θα πρέπει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε όταν οδηγούμε, ότι είναι σαν να κρατάμε στα χέρια μας ένα γεμάτο όπλο!

Είναι επίσης γνωστό, ότι η συχνή έκθεση στον κίνδυνο χωρίς αρνητικές συνέπειες δημιουργεί μια απατηλή αίσθηση ασφάλειας, αλλά εφόσον αυτό δεν οφείλεται στα μέτρα προστασίας που παίρνουμε, σημαίνει ότι απλά έχουμε σταθεί τυχεροί. Για πόσο όμως?

Μια ένδειξη ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά από πλευράς ασφάλειας, είναι όταν προκύπτουν πολλά μικροατυχήματα. Στην περίπτωση αυτή, είναι στατιστικά βέβαιο ότι θα προκύψει ένα ή και περισσότερα σοβαρά ατυχήματα, και αν αυτά δεν περιοριστούν, αναμένεται και θανατηφόρο.

Διαγράμματα σαν και αυτό μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα τους περιορισμούς που έχει το οπτικό πεδίο ενός οδηγού μεγάλου οχήματος, ώστε να προσαρμόσουμε ανάλογα τη οδήγησή μας, ιδιαίτερα αν επιβαίνουμε σε δίκυκλο.

Σήμερα, οι παράγοντες των ατυχημάτων μπορούν να αναλυθούν διεξοδικά, και σ’ ένα καλά οργανωμένο σύστημα από πλευράς ασφάλειας δεν γίνεται εύκολα ατύχημα, επειδή υπάρχουν πολλές ασφαλιστικές δικλείδες στις οποίες θα «σκοντάψει».

Συχνά η κατάσταση παρομοιάζεται με το «ελβετικό τυρί», όπου οι τρύπες μιας φέτας αντιπροσωπεύουν τα (αναπόφευκτα) κενά ενός επιπέδου ασφάλειας, από τα οποία ένα ατύχημα μπορεί να περάσει.

Αν βάλουμε όμως σε επαφή πολλές διαφορετικές φέτες τυριού (δηλαδή πολλά διαφορετικά επίπεδα ασφάλειας), είναι πολύ λιγότερες οι πιθανότητες να περάσει το ατύχημα. 

Στον τομέα της πρόσληψης, έχει διαπιστωθεί ότι είναι πολύ αποτελεσματικό να προβάλλονται σποτάκια ή βίντεο όπου οι παθόντες (συχνά ανάπηροι πλέον) ή οι οικείοι τους (όταν υπήρξε θάνατος) διηγούνται την εμπειρία και τα συναισθήματά τους, και ειδικά πόσο το ατύχημα επέδρασε στη ζωή, την ψυχολογία και τον τρόπο σκέψης τους.

Ένας σωστά εξοπλισμένος ποδηλάτης φοράει κράνος, κλειστά παπούτσια και ανοιχτόχρωμα ρούχα αν πρόκειται να κυκλοφορήσει βράδυ, που στην περίπτωση αυτή θα χρειαστεί και φώτα στο ποδήλατο. Και έχει και τα δύο χέρια στο τιμόνι! ΠΡΟΣΟΧΗ! Κράνος που δεν είναι δεμένο σωστά, είναι σαν να μην υπάρχει! Φυσικά πρέπει να γνωρίζει και να τηρεί τα βασικά που Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, ειδικά σε ότι αφορά την κίνηση σε μονόδρομους και τις προτεραιότητες.

Τέλος, αν θέλουμε να περάσουμε το μήνυμα της ασφάλειας σε άλλα άτομα και ιδιαίτερα σε παιδιά, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας δύο βασικούς κανόνες:

-          Δίνουμε πρώτα εμείς το παράδειγμα.

-          Δεν ανεχόμαστε αποκλίσεις (τουλάχιστον δεν τις αφήνουμε ασχολίαστες).

Γ. Μεταξάς