- ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ?

Οι ακτινοβολίες που κυκλοφορούν στον χώρο που μας περιβάλλει, είτε είναι φυσικές είτε τεχνητές, χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

-          Στις ιονίζουσες, και

-          Στις μη ιονίζουσες.

Οι ιονίζουσες (ή ιοντίζουσες) είναι και οι πλέον επικίνδυνες για τον άνθρωπο, και κανείς δεν πρέπει να εκτίθεται σ’ αυτές χωρίς ειδική προστασία.

Οι μη ιονίζουσες, είναι κυρίως τεχνητή ακτινοβολία (ηλεκτρομαγνητικά κύματα), με την οποία επικοινωνούν οι διάφορες συσκευές μεταξύ τους, ή παράγονται από τη διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο).

Ενώ όμως, όπως αναφέραμε, η ιονίζουσα ακτινοβολία είναι σαφώς επιβλαβής (εξαιτίας της πολύ μεγαλύτερης συχνότητας που έχει σαν αποτέλεσμα μεγαλύτερη διεισδητικότητα και μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα), αυτό δεν είναι τόσο ξεκάθαρο για τη μη ιονίζουσα ακτινοβολία, της οποίας η βλαπτικότητα εξαρτάται σημαντικά από τη συχνότητά της και φυσικά και από την ισχύ της.

Επίσης, καθώς οι (όποιες) επιπτώσεις της στον ανθρώπινο οργανισμό δεν είναι άμεσα εμφανείς και θέλουν πολύ χρόνο για να εκδηλωθούν, οι σχετικές μελέτες για τις μη ιονίζουσες ακτινοβολίες θέλουν πολύ χρόνο να ολοκληρωθούν, αλλά ακόμα και τότε τα αποτελέσματά τους δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρες.
Οπότε, η «Σολομώντια λύση» που έχει βρεθεί για να μπορούμε να κάνουμε και τις δουλειές μας, είναι να προσαρμόζουμε τα όρια συνεχώς προς τα κάτω, ακολουθώντας την εξέλιξη της τεχνολογίας και στο μέτρο που αυτή το επιτρέπει.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τους ρύπους των αυτοκινήτων, όπου τα όρια συνεχώς μειώνονται, και μάλιστα τα μελλοντικά όρια ανακοινώνονται αρκετά έγκαιρα ώστε να οδηγήσουν την εξέλιξη των αυτοκινήτων προς την επιθυμητή κατεύθυνση.

Το μαγνητικό πεδίο γύρω από τις γραμμές υψηλής τάσης είναι πολύ ισχυρό, αλλά εξασθενεί γρήγορα με την απόσταση. Πρακτικά, σε απόσταση από το κέντρο του πυλώνα όσο πέντε φορές το ύψος της γραμμής, το πεδίο έχει μηδενιστεί. Φυσικά, το να ζεί κανείς ακριβώς κάτω από την γραμμή υψηλής τάσης, δεν είναι και πολύ καλή ιδέα.

Το ηλεκτρικό πεδίο (κίτρινες γραμμές) είναι ανάλογο της τάσης της γραμμής και δημιουργεί διαφορές δυναμικού στο ανθρώπινο σώμα, ενώ το μαγνητικό πεδίο (πράσινες γραμμές) είναι ανάλογο της έντασης της γραμμής και δημιουργεί κλειστούς βρόγχους ρεύματος μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Εναλλακτικά, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το ηλεκτρικό πεδίο εξαρτάται από την παρουσία των ηλεκτρικών φορτίων, ενώ το μαγνητικό πεδίο από την κίνησή τους.

Συνεπώς, όταν έχουμε σήμερα τα συγκεκριμένα όρια για τα κινητά τηλέφωνα πχ, αυτά είναι τα χαμηλότερα που μπορούν να πετύχουν οι κατασκευαστές.

Ενδέχεται σε δέκα χρόνια πχ τα όρια να κατέβουν ακόμα περισσότερο, επειδή οι νέες συσκευές θα μπορούν να τα πετύχουν.

Τελικά, η πρακτικότερη λύση είναι η προσέγγιση «προφύλαξης», να χρησιμοποιούμε δηλαδή τις συσκευές που παράγουν ή χρησιμοποιούν ακτινοβολία με φειδώ, να κάνουμε τη δουλειά μας χωρίς να κάνουμε κατάχρηση.

Αύξηση της θερμοκρασίας του κεφαλιού κοντά στο τηλέφωνο, που προκαλείται από τη διείσδυση της ακτινοβολίας στους ιστούς. Τα hands free συστήματα λύνουν το πρόβλημα αυτό, για το κεφάλι τουλάχιστον.

Ένα πρόβλημα όμως που δεν εξαρτάται από τους χρήστες, είναι αυτό της ακτινοβολίας από τις εκπομπές των σταθμών βάσης, που βρίσκονται διασκορπισμένοι μέσα στις πόλεις.

Στην περίπτωση αυτή, υπάρχουν οι εθνικοί κανονισμοί, οι οποίοι είναι αυστηρότεροι από τους αντίστοιχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

Ο δείκτης SAR μετράει την απορρόφηση της ακτινοβολίας της Κινητής Τηλεφωνίας από τον ανθρώπινο οργανισμό. Το ελληνικό όριο 70% αντιστοιχεί σε σταθμούς εκπομπής σε απόσταση μεγαλύτερη από 300μ από σχολεία, νοσοκομεία κλπ, ενώ το όριο 60% σε σταθμούς σε μικρότερη απόσταση από 300μ από τις εγκαταστασεις αυτές. 

Μάλιστα μπορεί κάποιος να αναζητήσει στην ιστοσελίδα της Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), τις μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που έχουν γίνει σε σταθμούς της περιοχής του, εντοπίζοντάς τους με μεγάλη ακρίβεια πάνω σε χάρτη που καλύπτει όλη την Ελλάδα.

 Φωτογραφία κεραίας κινητής τηλεφωνίας, η μορφή της εκπομπής της και η ένταξή της μέσα στο δίκτυο των κυψελών του συστήματος. Εννοείται ότι κάθε εταιρεία έχει τις δικές της κεραίες.

Θα πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη, ότι όσο μικρότερη η ηλικία, τόσο το άτομο που εκτίθεται στην ακτινοβολία είναι πιο ευάλωτο, ενώ οι δύο πιο αποτελεσματικοί παράγοντες προστασίας είναι:

- Η αύξηση της απόσταση που μας χωρίζει από τις συσκευές, και

- Η μείωση του χρόνου έκθεσής μας στην ακτινοβολία τους.

Πέρα από το ότι έτσι μειώνουμε τις όποιες αρνητικές επιδράσεις μπορεί να έχει η ακτινοβολία επάνω μας, η οικονομία χρήσης είναι και παράγοντας ποιοτικής συμπεριφοράς προς το περιβάλλον και τον περίγυρό μας. 

Για περισσότερες πληροφορίες για την ακτινοβολία εξαιτίας της κινητής τηλεφωνίας, προτείνεται η παρακάτω δημοσίευση στο internet της ΕΕΤΤ (Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων):
"Ηλεκτρομαγνητική Ακτινοβολία και Κινητή Τηλεφωνία. Τα επιστημονικά δεδομένα" 

Μία ισχυρή πηγή μικροκυματικής ακτινοβολίας που έχουμε στο σπίτη μας είναι ο φούρνος μικροκυμάτων, που χρησιμοποιεί μήκος κύματος κοντά σ' αυτό των ραντάρ (εξάλλου εφευρέθηκε σε εργαστήριο που ασχολούνταν με τα ραντάρ). Στην περίπτωση όμως του φούρνου μικροκυμάτων, η ακτινοβολία περιορίζεται από τα μεταλλικά τοιχώματα μέσα στον φούρνο (γι' αυτό η πόρτα του έχει το μεταλλικό πλέγμα και πρέπει να είναι πάντα κλειστή) θέτοντας σε ταλάντωση τα μόρια του νερού που αποτελεί συνήθως σημαντικό ποσοστό των τροφίμων. Γι' αυτό η θέρμανση των τροφίμων γίνεται σε σημαντικό βάθος από την επιφάνειά τους, με αποτέλεσμα να μαγειρεύονται πολύ γρηγορότερα σε σχέση με έναν συμβατικό φούρνο. ΔΕΝ υπάρχει παραμένουσα ακτινοβολία στα τρόφιμα (που επίσης ΔΕΝ είναι ιονίζουσα), και η κατανάλωση τροφίμων μαγειρεμένων σε φούρνο μικροκυμάτων δεν συνδέεται με προβλήματα υγείας.

Γ. Μεταξάς

                                                                                              

- ΑΤΥΧΗΜΑ Ή ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ

Ένα ατύχημα, είναι ένα δυσάρεστο συμβάν με μόνο υλικές ζημιές ή ελαφρές σωματικές βλάβες, ενώ σ’ ένα δυστύχημα υπάρχουν σοβαρές σωματικές βλάβες ή και θάνατος.

Όπως και να έχει πάντως, και οι δύο λέξεις έχουν μέσα το συνθετικό «τύχη», που όμως είναι παραπλανητικό!

Και είναι παραπλανητικό, γιατί τίποτα (ή σχεδόν τίποτα) δεν είναι τυχαίο, και αν ψάξουμε αρκετά παραπίσω τους παράγοντες που συνέβαλαν σ’ ένα ατύχημα, θα διαπιστώσουμε ότι κάπου «έβαλε το χέρι του» ο ανθρώπινος παράγοντας, είτε με κάποια ενέργειά του, ή με παράλειψή της.
Στην Ελλάδα 6000 άτομα κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους ή τραυματίζονται σοβαρά σε ατυχήματα κάθε είδους (τα περισσότερα βέβαια τροχαία), και αν αναλογιστούμε την πορεία της ζωής μας, οι περισσότεροι θα θυμηθούμε τουλάχιστον μία περίπτωση για την οποία μπορούμε να πούμε ότι σήμερα ζούμε από σύμπτωση.

Τα ατυχήματα συμβαίνουν για δύο βασικούς λόγους.

Είτε επειδή δεν γνωρίζουμε κάτι, είτε επειδή παρόλο που το γνωρίζουμε, εκτιμούμε ότι οι πιθανότητες να πάει κάτι στραβά είναι πολύ λίγες και παίρνουμε το ρίσκο.
Το τελευταίο έχει σχέση με την υπερεκτίμηση των ικανοτήτων και δυνατοτήτων μας, της μειωμένης συγκέντρωσης της προσοχής μας εξαιτίας φαρμάκων, κούρασης, προβλημάτων που μας απασχολούν, αλλά και ενασχόλησης με κινητά τηλέφωνα κλπ.

Κάπου ενδιάμεσα υπάρχουν και οι περιπτώσεις της ελλειπούς επικοινωνίας και της κακής συνενόησης.

Η απόσπαση της προσοχής του οδηγού, παραμένει ένας από τους βασικότερους παράγοντες οδικών ατυχημάτων.

Εάν δεν γνωρίζουμε τους κινδύνους από κάποια δραστηριότητα, είναι προφανές ότι πρέπει να τους μάθουμε πριν καταπιαστούμε με αυτή, και μόνο στα παιδιά δικαιολογείται η άγνοια επειδή οι γνώσεις τους εξαρτώνται από τους ενήλικες.

Όμως όταν οι ενήλικες εξαρτούν την ασφάλειά τους από την τύχη, έστω και κατά ένα μικρό ποσοστό, είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή αργά ή γρήγορα θα ξεμείνουν απ’ αυτή.

Εδώ να σημειώσουμε ότι η αμέλεια ή η άρνηση να εφαρμόσουμε γνωστούς κανόνες ασφάλειας, έχει συνήθως βαθύτερες ρίζες όπως: 

- Στην έμφυτη αισιοδοξία μας (δεν θα συμβεί σ’ εμάς)

- Ή και το αντίθετο, στην έμφυτη μοιρολατρία μας (αν είναι να σου τύχει...) 
- Στη macho νοοτροπία, που συνδέει την προφύλαξη με τη δειλία και επιβραβεύει τη ριψοκίνδυνη και εγωϊστική στάση (πχ ανδρικό άρωμα egoiste, ανεύθυνα παράτολμη οδήγηση από τους "ήρωες" στις κινηματογραφικές ταινίες κλπ).  
- Στη βιασύνη και στην προσήλωση μόνο στο αποτέλεσμα.
- Στην αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας των οδηγιών και των κανόνων, καθώς και των προθέσεων και ικανοτήτων των συντακτών τους.

(Σχετικά με το τελευταίο, που μάλλον να κρατάει από την ...Οθωμανική κατοχή, ατυχώς υπάρχουν παραδείγματα που παρότι αποτελούν εξαιρέσεις προσφέρουν τροφή στη νοοτροπία αυτή, όπως για παράδειγμα κάποια αψυχολόγητα χαμηλά όρια ταχυτήτων, που μπορεί να αποτελέσουν άλλοθι για την αμφισβήτηση όλων των ορίων).

 

Γι’ αυτό βλέπουμε συχνά πολύ επικίνδυνα σπορ (όπως ο αλεξιπτωπισμός ή οι αγώνες αυτοκινήτου) να μην έχουν πολλά ατυχήματα, επειδή όταν ο κίνδυνος είναι εμφανής και η αντιμετώπιση σοβαρή, υπάρχουν και λαμβάνονται τόσα μέτρα προστασίας που τον ελαχιστοποιούν.

Από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι αυτό του Μ. Σουμάχερ, που χωρίς να έχει υποστεί κάποιο σοβαρό τραυματισμό στους πολλούς αγώνες F1 που έλαβε μέρος, είχε ένα σχεδόν θανατηφόρο ατύχημα κάνοντας σκί.

6 στα 10 ατυχήματα εφήβων με αυτοκίνητο, αφορούν απόσπαση της προσοχής

Σήμερα, υπάρχει η γνώση και η τεχνολογία να γνωρίζουμε με λεπτομέρειες τους κινδύνους, ώστε να προστατευόμαστε επαρκώς στις διάφορες δραστηριότητές μας, οπότε είναι κρίμα να τις αφήνουμε αναξιοποίητες.

Γεγονός είναι ότι το ρίσκο είναι «διεγερτικό» για τον άνθρωπο, και αυτό φαίνεται από την ενασχόληση με τα σπορ, τα τυχερά παιχνίδια και γενικά την αναζήτηση των ορίων μας.

Ακόμα, το ρίσκο γενικά σχετίζεται με την καλύτερη ανταμοιβή, από την προϊστορική ακόμα εποχή (κυνήγι), μέχρι σήμερα (αθλητισμός, επιχειρήσεις).
 Όμως είμαστε διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουμε μόνο μέχρι εκεί που νομίζουμε ότι ελέγχουμε την κατάσταση και δεν κινδυνεύουμε πραγματικά, αλλά το θέμα είναι ότι το όριο αυτό είναι συχνά δυσδιάκριτο και εξαρτάται και από παράγοντες έξω από εμάς.

 Κανείς μοτοσυκλετιστής δεν διανοείται (ούτε του επιτρέπεται) να πάρει μέρος σε αγώνες χωρίς πλήρη προστασία, οπότε οι πτώσεις είναι περισσότερο θεαματικές παρά επικίνδυνες.

Πολλές φορές μια έξυπνη πινακίδα έχει καλύτερο αποτέλεσμα από τις τυποποιημένες, επειδή την προσέχουμε περισσότερο (επάνω και κάτω).

Ένα αυτοκίνητο 1500 kg που κινείται με μόλις 30 χλμ/ω, έχει την ίδια κινητική ενέργεια με τη σφαίρα ενός πολεμικού όπλου. Θα πρέπει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε όταν οδηγούμε, ότι είναι σαν να κρατάμε στα χέρια μας ένα γεμάτο όπλο!

Είναι επίσης γνωστό, ότι η συχνή έκθεση στον κίνδυνο χωρίς αρνητικές συνέπειες δημιουργεί μια απατηλή αίσθηση ασφάλειας, αλλά εφόσον αυτό δεν οφείλεται στα μέτρα προστασίας που παίρνουμε, σημαίνει ότι απλά έχουμε σταθεί τυχεροί. Για πόσο όμως?

Μια ένδειξη ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά από πλευράς ασφάλειας, είναι όταν προκύπτουν πολλά μικροατυχήματα. Στην περίπτωση αυτή, είναι στατιστικά βέβαιο ότι θα προκύψει ένα ή και περισσότερα σοβαρά ατυχήματα, και αν αυτά δεν περιοριστούν, αναμένεται και θανατηφόρο.

Διαγράμματα σαν και αυτό μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα τους περιορισμούς που έχει το οπτικό πεδίο ενός οδηγού μεγάλου οχήματος, ώστε να προσαρμόσουμε ανάλογα τη οδήγησή μας, ιδιαίτερα αν επιβαίνουμε σε δίκυκλο.

Σήμερα, οι παράγοντες των ατυχημάτων μπορούν να αναλυθούν διεξοδικά, και σ’ ένα καλά οργανωμένο σύστημα από πλευράς ασφάλειας δεν γίνεται εύκολα ατύχημα, επειδή υπάρχουν πολλές ασφαλιστικές δικλείδες στις οποίες θα «σκοντάψει».

Συχνά η κατάσταση παρομοιάζεται με το «ελβετικό τυρί», όπου οι τρύπες μιας φέτας αντιπροσωπεύουν τα (αναπόφευκτα) κενά ενός επιπέδου ασφάλειας, από τα οποία ένα ατύχημα μπορεί να περάσει.

Αν βάλουμε όμως σε επαφή πολλές διαφορετικές φέτες τυριού (δηλαδή πολλά διαφορετικά επίπεδα ασφάλειας), είναι πολύ λιγότερες οι πιθανότητες να περάσει το ατύχημα. 

Στον τομέα της πρόσληψης, έχει διαπιστωθεί ότι είναι πολύ αποτελεσματικό να προβάλλονται σποτάκια ή βίντεο όπου οι παθόντες (συχνά ανάπηροι πλέον) ή οι οικείοι τους (όταν υπήρξε θάνατος) διηγούνται την εμπειρία και τα συναισθήματά τους, και ειδικά πόσο το ατύχημα επέδρασε στη ζωή, την ψυχολογία και τον τρόπο σκέψης τους.

Ένας σωστά εξοπλισμένος ποδηλάτης φοράει κράνος, κλειστά παπούτσια και ανοιχτόχρωμα ρούχα αν πρόκειται να κυκλοφορήσει βράδυ, που στην περίπτωση αυτή θα χρειαστεί και φώτα στο ποδήλατο. Και έχει και τα δύο χέρια στο τιμόνι! ΠΡΟΣΟΧΗ! Κράνος που δεν είναι δεμένο σωστά, είναι σαν να μην υπάρχει! Φυσικά πρέπει να γνωρίζει και να τηρεί τα βασικά που Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, ειδικά σε ότι αφορά την κίνηση σε μονόδρομους και τις προτεραιότητες.

Τέλος, αν θέλουμε να περάσουμε το μήνυμα της ασφάλειας σε άλλα άτομα και ιδιαίτερα σε παιδιά, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας δύο βασικούς κανόνες:

-          Δίνουμε πρώτα εμείς το παράδειγμα.

-          Δεν ανεχόμαστε αποκλίσεις (τουλάχιστον δεν τις αφήνουμε ασχολίαστες).

Γ. Μεταξάς

- Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ... ΚΡΙΣΗ

Όχι, δεν έχει γίνει λάθος στο τίτλο, απλά η πρώτη κρίση είναι η οικονομική που βιώνουμε, ενώ η δεύτερη είναι αυτή θα έπρεπε να είχαμε επιδείξει έγκαιρα, πριν τα πράγματα φτάσουν στο απροχώρητο.

Μια γρήγορη αναδρομή στην ιστορία του τόπου κάνει φανερό, ότι αν και οι Έλληνες φυλετικά δεν έχουν αλλάξει σημαντικά από την αρχαιότητα, πολιτισμικά έχουν επηρεαστεί σημαντικά από τους  λαούς με τους οποίους έχουν έλθει σε επαφή, όχι πάντα με τις αγαθότερες προθέσεις.

Η σημαντικότερη τέτοια επίδραση ήταν από τους Οθωμανούς, σαν συνέπεια της μακροχρόνιας υποδούλωσης σ’ αυτούς.

Οι Οθωμανοί μετέδωσαν τον τρόπο διαχείρισης και διακυβέρνησης που εφάρμοζαν και μεταξύ τους στους Έλληνες, οι οποίοι γρήγορα κατάλαβαν πώς λειτουργούσε το σύστημα και πώς θα μπορούσαν όχι μόνο να επιβιώσουν μέσα σ’ αυτό, αλλά και να το αξιοποιήσουν.

Η μέθοδος ήταν απλή και σίγουρη, η δωροδοκία ή ουσιαστικά ο «πλειστηριασμός» των προνομίων που οι Οθωμανοί πρόθυμα κατακύρωναν στο πλειοδότη.

Με τον τρόπο αυτόν είχαν μοιραστεί από τους Οθωμανούς προνόμια σε Έλληνες, φθάνοντας ακόμα και να καθορίσουν την εκλογή πατριάρχη.

Είναι χαρακτηριστική η έκφραση «Τούρκο είδες, γρόσια θέλει, κι’ άλλον είδες, κι’ άλλα θέλει».

Μια άλλη συνέπεια της οθωμανικής κατοχής είναι να αναπτυχθεί καχυποψία απέναντι στους κυβερνώντες, δικαιολογημένη βέβαια όταν οι κυβερνώντες ήταν Οθωμανοί, αλλά η νοοτροπία παρέμεινε και μετά την απελευθέρωση.

Επίσης αναπτύχθηκαν ισχυροί δεσμοί μεταξύ οικογενειών ή φατριών, που ενισχύονταν με γάμους ή κουμπαριές, καθώς μέσα σ΄αυτό το οικείο περιβάλλον οι Έλληνες ένιωθαν κάπως ασφαλέστεροι και υπήρχε και σημαντική αλληλοβοήθεια.

Καθώς λοιπόν η εξουσία συνήθως εκπροσωπούσε τον Οθωμανό ή κάποιον Έλληνα εντεταλμένο του, η νοοτροπία τού να τον ξεγελάσουν ή να μην αποκαλύψουν άλλους που προσπαθούσαν να κάνουν το ίδιο, θεωρείτο εξυπνάδα και υποχρέωση.

Αν λιγάκι αναλογιστούμε το πρότυπο που προβάλλει ο Καραγιόζης, θα δούμε σε καρικατούρα αυτήν ακριβώς τη συμπεριφορά.

Η νοοτροπία αυτή όμως που πέρασε στους Έλληνες κατ’ αρχήν από ανάγκη, παρέμεινε και μετά την αποχώρηση των Οθωμανών, και μάλιστα ταλανίζει τη νεώτερη Ελλάδα μέχρι και τις ημέρες μας, όπως για παράδειγμα το πολύ σοβαρό και εκτεταμένο πρόβλημα της φοροδιαφυγής.

Όλα αυτά τα χρόνια του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, πάρα πολλοί πολιτικοί εναλλάχθηκαν στην εξουσία και πλην ελαχίστων, οι περισσότεροι ενέδωσαν στο ευνοιοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αγαπούσαν την πατρίδα τους (έστω, μετά από τον εαυτό τους), αυτό που αμφισβητείται είναι η ικανότητά τους να δούν λίγο μακρύτερα από τις επόμενες εκλογές, αλλά και στην περίπτωση που αυτό έστω το κατάφερναν, η αποτελεσματικότητά τους στο να αλλάξουν μια σχεδόν παγιωμένη κατάσταση.

Δυστυχώς, οι Έλληνες είμαστε πολύ αποτελεσματικοί στο να αντιμετωπίζουμε έναν σαφή εξωτερικό εχθρό, όπως έχουν δείξει οι εξαιρετικές πολεμικές στιγμές της ιστορίας μας, αλλά όταν η κατάσταση δεν είναι ξεκάθαρη ούτε ο εχθρός φανερός, αναλωνόμαστε σε συζητήσεις, θεωρίες και αντεγκλήσεις, χάνοντας την ουσία.

Η εξέλιξη του ελληνικού Δημόσιου Χρέους (κόκκινο) και του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (μπλέ). Το ΑΕΠ είναι κάτι σαν τον «τζίρο» μιας επιχείρησης, και είναι ανάλογο της οικονομικής δραστηριότητας μιας χώρας.

Είναι ενδιαφέρον να παρακολουθεί κανείς συζητήσεις στην τηλεόραση, ειδικά μεταξύ ομιλητών που διαφωνούν.

Θα διαπιστώσει ότι ο καθένας σπάνια ακούει τα επιχειρήματα των άλλων, απλά επικεντρώνεται στο πώς θα τα αντικρούσει καλύτερα και θα υποστηρίξει τα δικά του.

Γι΄αυτό και όταν τα πράγματα πάνε στραβά, ψάχνουμε πάντα έναν ξένο παράγοντα να του φορτώσουμε την ευθύνη.

Όχι ότι ο ξένος παράγοντας δεν υπάρχει και δεν θέλει να ενεργήσει φυσικά υπέρ των συμφερόντων του, αλλά παραβλέπουμε το γεγονός ότι ο ξένος παράγοντας δεν θα μπορούσε να είναι τόσο αποτελεσματικός στα σχέδιά του αν δεν εύρισκε ντόπιους πρόθυμους συνεργάτες, που με καλή ή κακή πίστη παίζουν το παιχνίδι του, στη δεύτερη περίπτωση φυσικά και με το αζημίωτο. 

Από αυτή την κάπως ρομαντική αντίληψη προέκυψε και ο διαχωρισμός των ξένων σε «φιλέλληνες» και «ανθέλληνες» ήδη από το 1821, παρότι κάποιοι στρατιωτικοί «φιλέλληνες» αναζητούσαν στην επαναστατημένη Ελλάδα πεδίο προβολής των στρατιωτικών τους προσόντων και φιλοδοξιών. 

Δυστυχώς η κατάσταση έχει περιέλθει σ’ έναν φαύλο κύκλο, όπου οι περισσότεροι πολίτες ψηφίζουν με στενά οφελημιστικά κριτήρια και οι πολιτικοί στη συνέχεια ανταποκρίνονται «ευσυνείδητα» στις υποχρεώσεις έναντι των «πελατών» τους.

Αν διαιρέσουμε το ΔΧ με το ΑΕΠ (βλέπε και προηγούμενη εικόνα), παίρνουμε το παραπάνω διάγραμμα που είναι αντιστρόφως ανάλογο της δυνατότητας διαχείρισής του (όσο μεγαλύτερο το νούμερο, τόσο δυσμενέστερη η κατάσταση).

Ας δούμε τώρα την πορεία της Ελλάδας μετά τον Β’ΠΠ και τον Εμφύλιο που ακολούθησε.

(Ο Εμφύλιος ήταν αποτέλεσμα τού ότι υπήρχαν δύο πολύ διαφορετικές και απόλυτες απόψεις για το πώς έπρεπε να προχωρήσει μεταπολεμικά η Ελλάδα, ενώ η πορεία της είχε ήδη προαποφασιστεί μεταξύ Τσόρτσιλ και Στάλιν, οι οποίοι όμως δεν θεώρησαν απαραίτητο να ενημερώσουν τους ενδιαφερόμενους).

Μετά λοιπόν τον Εμφύλιο και όταν έγινε σαφές ότι η Ελλάδα ανήκει στη Δύση, έγινε προσπάθεια για αύξηση της παραγωγής σε αγροτικά προϊόντα αρχικά, και στη συνέχεια σιγά σιγά σε βιομηχανικά προϊόντα.

Όμως, η βιομηχανική παραγωγή ποτέ δεν έφτασε σε σημείο να αποτελέσει σημαντική πηγή πλούτου για την Ελλάδα (σε αντίθεση με τη ναυτιλία), γιατί δεν ήταν συνυφασμένη με τη νοοτροπία του Έλληνα που την έβλεπε περισσότερο σαν μια προσωρινή λύση για τα άμεσα βιοποριστικά του προβλήματα, μέχρι να καταφέρει να διοριστεί «στο Δημόσιο».

Από την άλλη μεριά, η συχνή αλλαγή κυβερνήσεων, νόμων και διατάξεων καθώς και η συνεπαγώμενη γραφειοκρατία, δε βοήθησε καθόλου στον μακροχρόνιο προγραμματισμό που είναι βασική προϋπόθεση για τη βιομηχανική ανάπτυξη και την προσέλκυση των ξένων επενδυτών, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια η βομηχανία μάλλον να συρρικνώνεται παρά να αναπτύσσεται.

Καθώς δε η αξιοκρατία είναι βασική προϋπόθεση για καλή παραγωγικότητα, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε γιατί δεν είναι αυτό το δυνατό σημείο των κρατικών βιομηχανιών, επιχειρήσεων ή οργανισμών.

Χωρίς σημαντική βιομηχανία δεν υπάρχει ούτε έρευνα ούτε συναφή επιστημονικά επαγγέλματα, άρα ούτε αρκετές θέσεις τεχνικών και ειδικών ερευνητών, με αποτέλεσμα πολλοί νέοι που έχουν σπουδάσει να μένουν χωρίς δουλειά και να οδηγούνται στην ανεργία, ή τη μετανάστευση.

Για την ικανοποίηση λοιπόν της εσωτερικής αγοράς προτιμήθηκαν λύσεις όπως η εισαγωγή προϊόντων, μια καθαρά εμπορική δραστηριότητα, πιο κοντά στις ελληνικές δεξιότητες και νοοτροπία.

Καθώς λοιπόν οι μη αγροτικές δραστηριότητες ήταν συγκεντρωμένες στις πόλεις ή γύρω απ’ αυτές και ιδιαίτερα στην Αθήνα, μια δραστηριότητα που άνθησε για αρκετά χρόνια, ήταν αυτή της ανοικοδόμισης, καθώς η ζήτηση για κατοικία ήταν πολύ μεγάλη.

Εδώ φάνηκε ένα άλλο πρόβλημα, ενδεχομένως και αυτό κατάλοιπο της Τουρκοκρατίας, ότι δηλαδή η αισθητική των οικοδομών και η λειτουργικότητα των δημόσιων χώρων δεν ήταν ανάμεσα στις πρώτες προτεραιότητες του κράτους, και μάλλον ήταν αρκετά παραπίσω.

Και για να μην τα ρίχνουμε όλα στους Οθωμανούς, το να μην δεχόμαστε εύκολα ότι κάποιος άλλος μπορεί να είναι πιο άξιος από εμάς, αυτό το κουβαλάμε από τους αρχαίους προγόνους μας.

Ο Τουρισμός θα μπορούσε να αποτελέσει τη «βιομηχανία» της Ελλάδας στο επίπεδο της προσφοράς υπηρεσιών, αλλά και αυτός είχε να αντιμετωπίσει τα παραπάνω προβλήματα, συν την κοντόφθαλμη νοοτροπία ορισμένων που ήθελαν να βγάλουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κέρδος το συντομότερο.

Όσο για το Δημόσιο, είχε γίνει δεξαμενή ψηφοφόρων των εκάστοτε κομμάτων, που καθώς «έβραζαν στο ίδιο καζάνι» δεν πείραζαν αυτούς που έβρισκαν ήδη στις διάφορες υπηρεσίες, απλά πρόσθεταν κάθε φορά και τους δικούς τους.

Όσο για την "αξιοκρατία", έχει καταντήσει το πιο σύντομο ελληνικό ανέκδοτο! 
Και από κοντά και η "αξιολόγηση" και η "αριστεία", και μάλιστα από αυτούς που είναι ταγμένοι να διδάσκουν αυτές τις αξίες στα παιδιά!

Και ενώ αυτή ήταν γενικά η κατάσταση (με το διάλειμμα της Δικτατορίας που θέλησε και αυτή να σώσει την Ελλάδα επιβάλλοντας τον δικό της τρόπο), φθάσαμε να ενσωματωθούμε στην Ευρώπη και να αποκτήσουμε κοινό νόμισμα.

Όμως, ενώ αποκτήσαμε «ευρωπαϊκό» νόμισμα, δεν αποκτήσαμε και ευρωπαϊκή νοοτροπία, ένας συνδυασμός καταστροφικός, όπως αποδείχτηκε.

Γιατί η μεγάλη αξία των νέων μεταλλικών νομισμάτων σε σχέση με τα παλιά δεν συνειδητοποιήθηκε αρκετά γρήγορα από τους πολίτες, ενώ παράλληλα υπέστησαν και τη σημαντική αύξηση της τιμής πολλών προϊόντων με τη στρογγυλοποίηση των τιμών τους προς τα πάνω, με την ευκαιρία που έδινε η αλλαγή στο νέο νόμισμα στους κερδοσκόπους.

Ίσως προκαλεί έκπληξη ότι η Ιαπωνία έχει αρκετά μεγαλύτερο λόγο ΔΧ / ΑΕΠ από την Ελλάδα, αλλά το σημαντικό είναι να υπάρχει εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών προς την οικονομία μιας χώρας. Απεικονίζεται η κατάσταση του 2014.

Σε εθνικό επίπεδο, μεγάλα ποσά τα οποία ήλθαν στην Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να γίνουν έργα και επενδύσεις δεν βρήκαν τον δρόμο τους, ή μάλλον βρήκαν άλλους προορισμούς πολύ διαφορετικούς από εκείνους για τους οποίους ξεκίνησαν.

Το ίδιο έγινε και με τις δάφορες επιδοτήσεις, που δεν αξιοποιήθηκαν αξιοκρατικά και με πρόγραμμα.

Επιπλέον η ευκολία δανεισμού των πολιτών από τις τράπεζες και η προώθηση από τα ΜΜΕ life style υψηλού κόστους στα όρια της σπατάλης, οι συνεχιζόμενες πολύ χαμηλότερες εξαγωγές απ’ ότι εισαγωγές, και η συνεχής αναβολή των κυβερνήσεων να λάβουν ουσιαστικά μέτρα περιορισμού του κόστους του κράτους επειδή θα δυσαρεστούσαν τους ψηφοφόρους τους, είχαν σαν αποτέλεσμα κάποια στιγμή να φανεί ότι «ο βασιλιάς ήταν γυμνός»

Και σαν τους μαθητές που τρέχουν την τελευταία στιγμή να καλύψουν τις ελλείψεις γνώσεων μιας ολόκληρης χρονιάς, τρέχουν και οι κυβερνήσεις στις ευρωπαϊκές χώρες, ζητώντας συνεχώς παρατάσεις για να καταφέρουν να καλύψουν τις άμεσες οικονομικές ανάγκες του κράτους.

Βέβαια, πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν και για την εκμετάλλευση που έγινε από τα πλουσιότερα κράτη της Ευρωζώνης σε βάρος των φτωχότερων κρατών, στα οποία τα πρώτα δάνειζαν για να μπορούν τα δεύτερα να είναι καλοί πελάτες των βιομηχανικών προϊόντων τους, οδηγώντας τα βαθύτερα στο χρέος.

Όμως, τελικά η διαχείριση ενός κράτους και η ενημέρωση των πολιτών για τις παγίδες, είναι θέμα και ευθύνη της δικής του κυβέρνησης.

Ίσως, αν μπορεί να προκύψει κάτι καλό απ’αυτή την ολέθρια κατάσταση που έχουμε περιέλθει σαν χώρα, είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι επιτέλους θα πρέπει αν όχι να βάλουμε το γενικό συμφέρον πάνω από το ατομικό (κάτι τέτοιο θα ήταν προς το παρόν ουτοπία), αλλά τουλάχιστον να μην καταπατούμε κατάφορα το γενικό συμφέρον υπέρ του ατομικού μας.

Επίσης, όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε προϊόντα που παράγονται στην Ελλάδα, βοηθάμε στην ανάπτυξη της οικονομίας μας και μειώνουμε το κόστος των εισαγωγών.

Μόνο έτσι θα σπάσει ο φαύλος κύκλος που μας έχει οδηγήσει στο χείλος της καταστροφής, και ο σπουδαιότερος παράγοντας προς αυτή την κατεύθυνση είναι η Παιδεία (όχι απλά η εκπαίδευση), η οποία θα επαναφέρει στο προσκήνιο τις πραγματικά σημαντικές αξίες στη ζωή.   

Γ. Μεταξάς

                                                                                              

- ΜΗΠΩΣ ΦΟΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ?

Εάν ναι, έχετε απόλυτο δίκιο!

Ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος για να πετάει, και η ιδέα τού να βρίσκεσαι μέσα σε ένα μεταλλικό κατασκεύασμα μεταξύ ουρανού και γης χωρίς κανέναν προφανή τρόπο στήριξης, μοιάζει τρομακτική.

Εξάλλου, αραιά και πού όλο και κάποιο δυστύχημα συμβαίνει, που γίνεται αμέσως πρωτοσέλιδο και επιβεβαιώνει τους χειρότερους φόβους μας.

Φυσικά, όλοι έχουμε διαβάσει στατιστικές που επιβεβαιώνουν ότι το αεροπλάνο παραμένει το ασφαλέστερο μέσο μεταφοράς, δεν αρκούν όμως πάντα για να μας καθησυχάσουν.

Και οι φόβοι αυτοί έχουν συνήθως να κάνουν με την πεποίθηση, ότι ένα αεροπορικό ατύχημα είναι σχεδόν πάντοτε μοιραίο για τους επιβάτες.

Προσέξτε μέχρι πού φτάνει η παραμόρφωση των πτερύγων χωρίς να σπάσουν (άσπρα βέλη), κατά τις αρχικές δοκιμές που υποβάλλεται ένας νέος τύπος επιβατικού αεροσκάφους.

Για να δούμε όμως πώς έχουν τα πράγματα.

Για ένα αεροπλάνο σε πτήση, ο αέρας δεν είναι αυτή η σχεδόν άυλη ουσία που μας περιβάλλει, αλλά τόσο «συμπαγής» όσο και η θάλασσα για ένα πλοίο.

Ένα αεροπλάνο δεν πέφτει από τον ουρανό, ακόμα και αν χαλάσουν όλοι οι κινητήρες του.

Φυσικά είναι υποχρεωμένο να κατεβαίνει συνεχώς ώστε να διατηρήσει μια ελάχιστη ταχύτητα, με τον ίδιο περίπου τρόπο που ένα αυτοκίνητο μπορεί να διατηρήσει την ταχύτητά του σε έναν αρκετά κατηφορικό δρόμο, ακόμα και με σβηστό κινητήρα.

Και όπως ακριβώς στο αυτοκίνητο, αυτό δεν στερεί στο αεροπλάνο τη δυνατότητα να ελέγχεται η πορεία του, ή να λειτουργούν τα κρίσιμα συστήματά του.

Ένας συνήθης φόβος των επιβατών, έχει να κάνει με την ικανότητα του αεροπλάνου να αντέξει σε περίπτωση βίαιων αναταράξεων, κεραυνών κλπ.

Το αεροπλάνο είναι πολύ ισχυρή κατασκευή, παρά την αντίθετη εντύπωση που ενδεχομένως δίνουν οι σχετικά λεπτές πτέρυγες και η ευκαμψία τους, καθώς δεν είναι κατασκευσμένο από κοινό αλουμίνιο, αλλά από κράμα με αντοχή συγκρίσιμη με αυτή του ατσαλιού (και φυσικά με πολύ μικρότερο βάρος).

Οι τροχοί στην προσγείωση είναι προαιρετικοί για έναν επαγγελματία πιλότο. Χρειάζονται όμως για την επόμενη απογείωση!

Ακόμα, τα αεροπλάνα έχουν πολλαπλάσια αντοχή από την απαιτούμενη για να ανταπεξέλθουν και στην πιο ισχυρή καταιγίδα που μπρορεί να συναντήσουν, αν και με τα σημερινά συστήματα πλοήγησης μπορούν θαυμάσια να τις αποφύγουν, δίνοντας προτεραιότητα στην άνεση των επιβατών.

Επιπλέον τα κρίσιμα συστήματα έχουν πολλαπλή εφεδρεία, ώστε μία κοινή βλάβη να μην έχει καμμία επίπτωση στην ικανότητα του αεροπλάνου να συνεχίσει την πτήση του με ασφάλεια.

Ακόμα όμως και εξαιρετικά σπάνιες βλάβες, όπως η αδυναμία έκτασης των τροχών του αεροπλάνου για την προσγείωση, συνήθως δεν έχει δυσάρεστες συνέπειες για τους επιβάτες (δεν ισχύει το ίδιο και για το αεροπλάνο), εκτός βέβαια από την τρομάρα που θα τους προκαλέσει.

Όμως πρόσφατα, έχει γίνει ένα ατύχημα που αποδείχθηκε ότι ο ασθενής κρίκος στην ασφάλεια της πτήσης, ήταν ο ίδιος ο πιλότος (Η συντριβή της Germanwings, Μάρτιος 2015).

Προφανώς πρόκειται για μία εξαιρετικά σπάνια περίπτωση, και η ειρωνεία είναι ότι έγινε δυνατή στην προσπάθεια να αντιμετωπιστεί ένα πιο εμφανές και πιθανό πρόβλημα, που είναι η αεροπειρατεία από επιβάτη.

Σίγουρα όμως και εδώ και σύντομα μάλιστα, θα βρεθεί λύση χωρίς ατυχείς «παρενέργειες», αλλά βέβαια απόλυτη ασφάλεια δεν μπορεί να υπάρξει σε κανένα μέσο μεταφοράς, όπως έχει συχνά αποδειχθεί.

Κανείς δεν τραυματίστηκε σοβαρά στο ατύχημα αυτό, που έγινε όταν και οι δύο κινητήρες του αεροπλάνου έσβησαν κατά την πτήση, από εισρρόφηση πουλιών.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός, ότι σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι τραυματισμοί παιδιών σε επιβιώσιμα αεροπορικά ατυχήματα, οι αεροπορικές εταιρείες στις ΗΠΑ εξέτασαν το ενδεχόμενο να καθιερώσουν για τα μικρά παιδιά να έχουν τη δική τους θέση στο αεροπλάνο, αντί να κάθονται (για οικονομία) στην αγκαλιά των γονιών τους.

Κατέληξαν όμως στο συμπέρασμα, ότι κάτι τέτοιο θα αύξαινε το ποσοστό των οικογενειών που θα προτιμούσαν να ταξιδέψουν με το αυτοκίνητό τους για λόγους κόστους, γεγονός που στατιστικά θα εξέθετε τα παιδιά σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο!

Ή όπως λένε οι πιλότοι, το πιο επικίνδυνο μέρος της πτήσης είναι η μετάβαση προς και από το αεροδρόμιο, με το αυτοκίνητό τους!

Πάντως, ακόμα και να υπάρξει ατύχημα με αεροπλάνο, σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει δυνατότητα επιβίωσης.

Αυτό που μπορεί να κάνει κάποιος, κυρίως για να μην νιώθει τελείως αμέτοχος και αβοήθητος μέσα στο αεροπλάνο, είναι κατ’ αρχήν να προτιμά να ταξιδεύει με μεγάλες εθνικές εταιρείες (που συνήθως βέβαια έχουν ακριβότερο εισητήριο).

Στον Ευρωπαϊκό χώρο τουλάχιστον, ο καιρός δεν είναι ιδιαίτερο πρόβλημα, οπότε δεν πρέπει να είναι λόγος ανησυχίας.

Αν ο επιβάτης έχει τη δυνατότητα, να επιλέγει θέση προς τον διάδρομο της καμπίνας, κοντά σε έξοδο κινδύνου και προς το πίσω μέρος του αεροπλάνου.

Να προσέχει την επίδειξη των οδηγιών ασφάλειας, άσχετα πόσες φορές έχει ταξιδέψει.

Αν δεί κάποιον να παραβιάζει κάποια οδηγία, πχ να χρησιμοποιεί κινητό τηλέφωνο κατά την πτήση, να μη διστάσει να ενημερώσει το πλήρωμα. Αφορά την ασφάλειά του!

Να ενημερώνει το πλήρωμα αμέσως, σε κάθε περίπτωση που θα μυρίσει καπνό.

Παγκόσμιος χάρτης καθημερινών πτήσεων αεροπλάνων.

Σε περίπτωση προσθαλάσσωσης, όπως και σ' ένα ναυάγιο εξάλλου, ένας σημαντικός κίνδυνος είναι η υποθερμία.

Δεν αφαιρούμε ρούχα, και μάλιστα φοράμε σκούφο ή καπέλλο γιατί σημαντική απώλεια θερμότητας γίνεται από το κεφάλι.

ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ φοράμε σωσίβιο, που ΔΕΝ το φουσκώνουμε όμως μέσα στο αεροπλάνο, γιατί θα εμποδίζει τις κινήσεις μας.

Και ένα τρυκ για να μειώσετε την ενόχληση από τις κατακόρυφες κινήσεις του αεροπλάνου:
Όταν το αεροπλάνο απογειώνεται, ή περνάει μέσα από ανοδικό ρεύμα αέρα, ή εκτελεί στροφή, εξαιτίας της αδράνειας τα σπλάχνα του ανθρώπου μετακινούνται (φυσικά ελάχιστα) προς τα κάτω, παρασέρνοντας και το διάφραγμα. 
Αυτό τείναι να αυξήσει λίγο τον όγκο των πνευμόνων, οπότε αν εκείνη τη στιγμή είμαστε σε φάση εκπνοής (δηλαδή μειώνουμε τον όγκο των πνευμόνων), νιώθουμε κάποια δυσφορία. 
Αν όμως συγχρονήσουμε την αναπνοή μας ώστε να εισπνέουμε στις φάσεις αυτές, και αντίστοιχα να εκπνέουμε όταν το αεροπλάνο ξεκινάει κάθοδο ή συναντάει καθοδικό ρεύμα, τότε θα νιώσουμε πολύ πιο άνετα. 
Αν μάλιστα αφήσουμε τον εαυτό μας τελείως ελεύθερο, θα διαπιστώσουμε ότι κάνουμε εισπνοή ή εκπνοή αντίστοιχα, αυτόματα!

Αφού λοιπόν έχουμε κάνει όλα όσα περνούν από το χέρι μας, δεν μένει παρά να χαλαρώσουμε και να απολαύσουμε την πτήση μας!

Γ. Μεταξάς

                                                                                                           

- ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΓΙΑ: O PASTOR, EDERLEZI, SODADE

Οι παρακάτω στίχοι είναι μια πρόταση του γράφοντος για τα τρία αυτά ξένα παραδοσιακά τραγούδια, με τρόπο ώστε να διατηρείται κατά το δυνατόν τόσο το νόημα των τραγουδιών, όσο και η μουσικότητα τους στην ελληνική γλώσσα.

Γ. Μεταξάς

 

O PASTOR (ο βοσκός)

Πορτογαλικό παραδοσιακό τραγούδι

Ai que ningum volta                 

Ω κανείς δεν πάει                            

Ao que j deixou                       

Πίσω στα παλιά                               

Ningum larga a grande roda            

Δεν αφήνει το τιμόνι                 

Ningum sabe onde que andou 

Δε χορταίνει τη ζωή                 

Ai que ningum lembra                      

Ω κανείς δεν ξέρει                            

Nem o que sonhou                  

Τα όνειρά του πια                            

E aquele menino canta                    

Το παιδί που τραγουδάει          

A cantiga do pastor                 

Το τραγούδι της ζωής                      

Ao largo ainda arde

Στο βάθος λάμπει ακόμα

A barca da fantasia

Η βάρκα της φαντασίας

E o meu sonho acaba tarde
Ένα όνειρο που σβύνει

Deixa a alma de vigia

Χάνεται σαν οπτασία

Ao largo ainda arde
Στο βάθος λάμπει ακόμα

A barca da fantasia                         
Η βάρκα της φαντασίας

E o meu sonho acaba tarde

Ένα όνειρο που σβύνει

Acordar que eu no queria

Χάνεται στην τρικυμία

EDERLEZI (γιορτή της Άνοιξης)

Παραδοσιακό τραγούδι των Ρομά

Sa me amala oro kelena

Mέρα γιορτινή, μέσα στο χορό

Oro kelena, dive kerena

Όλοι οι φίλοι μας τη γιορτάζουνε

Sa o Roma daje

Ολοι οι Ρομά μαμά

Sa o Roma babo babo

Ολοι οι Ρομά πατέρα

Sa o Roma o daje

Ολοι οι Ρομά ώ μαμά

Sa o Roma babo babo

Ολοι οι Ρομά πατέρα

Ederlezi, Ederlezi

Α-Ανοιξή μου, Ανοιξή μου

Sa o Roma daje

Ολοι οι Ρομά μαμά

Sa o Roma babo, e bakren chinen

Ολοι οι Ρομά κάνουν προσφορές

A me chorro, dural vesava

Αλλά μόνο εγώ στέκομαι μακρυά

Romano dive, amaro dive

Η δική μας μέρα, όλων των Ρομά

Amaro dive, Ederlezi

Η δική μας μέρα, για την Ανοιξη

Endiwado babo, amenge bakro

Ένα πρόβατο είναι και για μας

Sa o Roma babo, e bakren chinen

Ειν’ η προσφορά από τους Ρομά

Sa o Roma babo babo

Ολοι οι Ρομά πατέρα

Sa o Roma o daje

Ολοι οι Ρομά ώ μαμά

Sa o Roma babo babo

Ολοι οι Ρομά πατέρα

Enderlezi, Enderlezi

Α-Ανοιξή μου, Ανοιξή μου

Sa o Roma daje

Ω μαμά μου, όλοι οι Ρομά

SODADE (νοσταλγία)

Τραγούδι του Πράσινου Ακρωτηρίου, στα Κρεολικά

Quem mostra' bo

Ποιος θα σου δείξει

Ess caminho longe?

Πες μου ποιός

Quem mostra' bo

Ποιος θα σου δείξει

Ess caminho longe?

Πες μου ποιός

Ess caminho pa Sao Tomé

Τον δρόμο για τον γυρισμό σου

Sodade sodade                                       

Μακρυά μακρυά

Sodade                                                   

Μακρυά μου                                            

Dess nha terra Sao Nicolau                    

Βρίσκεσαι ακόμα                                     

Si bo 'screve' me                                    

Αν θα μου γράψεις                                   

'M ta 'screve be                                      

Σου απαντώ                                            

Si bo 'squece me                    

Αν με ξεχάσεις                                 

                                               
                 'M ta 'squece be

Σε ξεχνώ

Até dia

Μέχρι να ρθεί

Qui bo voltà

Ο γυρισμός σου

Sodade sodade

Μακρυά μακρυά

Sodade

Μακρυά μου

Dess nha terra Sao Nicolau

Βρίσκεσαι ακόμα